گفته‌اند که انسان از ریشه «انس» است و انس قلبی با انتقال معانی شکل می‌گیرد. انسان با شنیدن یا خواندن است که دریچه ذهن و قلبش را به روی محتواها باز می‌کند. از اینجاست که امام جواد(ع) فرمودند: «هر کس به گوینده‌ای دل سپارد او را پرستش کرده است پس اگر آن گوینده حرف الهی بزند، شنونده خدا را عبادت کرده است و اگر سخن ابلیس باشد، شیطان را عبادت کرده است.» قرآن کریم قدیمی‌ترین گفت‌وگوی تاریخ خلقت را مکالمه فرشتگان با خداوند معرفی کرده است که پس از باخبر شدن از خلقت انسان و خلیفه ا… شدنش انجام گردید. و با این‌که فرشتگان گوش به فرمان الهی هستند اما نسبت به سوال‌شان که شاید رایحه اعتراض هم دارد توبیخ نشدند و حضرت پروردگار به تبیین هدف و قصدش از این تصمیم پرداخته است.
جهاد تبیین، به قدمت تمدن بشر
خداوند وقتی خلقت انسان را توصیف می‌کند، بیان را ودیعه خودش به بشر می‌داند و مأموریت پیامبرانش را نیز تبیین دانسته است. با نگاه به معارف سیاسی و اجتماعی اسلام، در می‌یابیم که محور همه جریانات اجتماعی مردم هستند و راه حفظ اتصال بدنه مردم و پیوندهای بین آحاد افراد جامعه و همچنین راه حفاظت از نظام‌های اجتماعی و دفاع از تمامیت ارضی و اعتقادی جوامع دینی با حضور مردمی انجام می‌گردد و این حضور مردمی است که در واقع اساس مردم‌سالاری دینی است. مردم‌سالاران حقیقی هستند و همه برنامه‌های انبیا و ائمه(علیهم‌السلام) برای آن است که با به میدان آوردن مردم و ساخت جامعه‌ای سالم، مجال رشد همه استعدادهای انسان‌ها را فراهم آورند. این بزرگواران آرمان ساخت جامعه را دنبال می‌کردند و به جای هدف قرار دادن مدل‌های تربیتی تک‌نفره با جامعه‌پردازی یک کارخانه انسان‌سازی را ایجاد می‌کردند که هر کس با هر استعدادی بتواند رشد لازم را در ابعاد مختلف برای خود ایجاد کند. راه به میدان آوردن مردم و همچنین حفظ همراهی ایشان با «تبیین» صورت می‌گیرد. زیرا که تا دل‌ها و ذهن‌ها قانع نشوند، گام‌ها به حرکت نمی‌افتند و دستاوردهای مهم اجتماعی به ثمر نمی‌نشیند. از اینجاست که «تبیین» قدمتی چندهزارساله دارد. و چون تبیین پیامبران الهی و امامان معصوم (علیهم‌السلام) همواره با منافع زورمداران و زرمداران و عالمان دین‌فروش و علم‌فروش تعارض داشته است، همه تبیین‌های این بزرگواران «جهاد تبیین» بوده است. و از این رو است که هم خود ایشان و هم همرزمان و همراهان‌شان، هزینه‌های مالی و جانی و آبرویی فراوانی را در طول تاریخ تقدیم این مسیر کرده‌اند. سلاح اولیای دین، هیچ‌گاه به سمت مردم جامعه نشانه نرفته است و حتی اگر زمانی به هر دلیلی تبیین جبهه حق برای مردم یک جامعه کارگر نمی‌افتاد از زور برای همراه کردن آنها استفاده نشد. دست کشیدن علی(ع) از حکومت پس از غصب خلافت و همچنین پذیرش حکمیت از سوی ایشان و یا پذیرش آتش‌بس با معاویه از سوی امام حسن (ع) و مواردی دیگر همه به این دلیل بوده است و البته هیچ‌گاه وظیفه جهاد تبیین از دستور کار این بزرگواران خارج نشد.
